უკანასკნელ წლებში გენდერულ თანასწორობაზე გამართულმა დისკუსიებმა და საუბრებმა ისე გაიტაცა ჩვენი საზოგადოება, რომ სქესთა შორის ფსიქოფიზიკურ განსხვავებაზე ყურადღების გამახვილება და მითუმეტეს მისი გათვალისწინება ბავშვების სწავლებისა და აღზრდის პროცესში ბევრს უადგილოდ, არასაჭიროდ და სასაცილოდაც კი ეჩვენება.

მეცნიერების მიერ დიდი ხანია დამტკიცებულია, რომ გოგონებსა და ბიჭებს, მათი ფსიქოფიზიკური თავისებურებებიდან გამომდინარე, განვითარების განსხვავებული გზები აქვთ და თუ ეს განსხვავება არ იქნება გათვალისწინებული ბავშვთა სწავლებისა და აღზრდის პროცესში, მოგვიანებით  შეიძლება სერიოზული და გამოუსწორებელი პრობლემების წინაშე აღმოვჩნდეთ.
განსხვავება ქცევაში, ისევე როგორც განვითარებაში გოგონებსა და ბიჭებს შორის, საკმაოდ ადრეული ასაკიდან იწყება:

გოგონები ბიჭებზე უფრო ადრე იწყებენ ახლობელი ადამიანების სახეების შეცნობას. უკვე დაბადებიდან ისინი დიდხანს აჩერებენ მზერას ადამიანის სახეზე. პატარა ბიჭუნებს უფრო მეტად აინტერესებთ უსულო საგნები, ვიდრე ადამიანები. მათ მოსწონთ უახლოეს გარემოში არსებული ნივთების და სათამაშოების თვალიერება;
სკოლაში წასვლის პერიოდში, ბიჭები გოგონებზე მთელი ერთი წლით „უმცროსები“ არიან თავისი ბიოლოგიური ასაკით;
დროსა და სივრცეში ორიენტაციის უნარი ბიჭებში უფრო სწრაფად ვითარდება, ვიდრე გოგონებში;
ბიჭები გოგონებთან შედარებით ნაკლებად ლაპარაკობენ, არ გამოირჩევიან მახვილსიტყვაობით, თუმცა, გოგონებისაგან განსხვავებით უფრო არასტანდარტულად, საინტერესოდ აზროვნებენ;
ბიჭები აყენებენ ახალ იდეებს, უკეთესად წყვეტენ ახალ ამოცანებს, ასრულებენ უფრო რთულ დავალებებს. გოგონები კი უკეთესად ასრულებენ ტიპურ ამოცანებს, მარტივ, რუტინულ დავალებებს;
სიტყვიერი ასოციაციების პოვნას ბიჭები უკეთესად ახერხებენ, ვიდრე გოგონები;
გოგონები უფრო მეტი შრომისმოყვარეობით გამოირჩევიან და დავალებებსაც უფრო ხარისხიანად ასრულებენ;
მეხსიერების განვითარება ბიჭებში საკმაოდ დიდხანს გრძელდება, გოგონებში უფრო ადრე სრულდება, თუმცა, ისინი უფრო მეტად ინფორმაციის მექანიკურ დამახსოვრებაზე არიან ორიენტირებული;
პედაგოგთან ურთიერთობის, გაკვეთილზე პასუხის დროს ბიჭი არ მიმართავს მზერას მასწავლებლის სახეზე, უყურებს მაგიდას, მერხს, იყურება გვერდით, ან წინ სივრცეში, და თუ იცის პასუხი, ლაპარაკობს დამაჯერებლად, დარწმუნებით, ორიენტირებულია ინფორმაციაზე. გოგონა კი უყურებს პედაგოგს თვალებში, სახეზე და საუბრის დროს მის თვალებში ეძებს პასუხის სისწორის დადასტურებას და მხოლოდ მას შემდეგ, რაც უფროსი თავს დაუქნევს, აგრძელებს უფრო მეტი დარწმუნებით, ან პირიქით, მომენტალურად კორექტირებას უკეთებს თავის პასუხს პედაგოგის სახის გამომეტყველებიდან გამომდინარე;
გოგონები ორიენტირებულები არიან ადამიანებს შორის ურთიერთობებზე, ისინი შეკითხვებს სვამენ კონტაქტის დასამყარებლად, ბიჭები კი კონკრეტული ინფორმაციის მისაღებად, გამომდინარე იქიდან, რომ ისინი ინფორმაციაზე არიან ორიენტირებული;
სკოლამდელი ასაკის გოგონები უფრო „სოციალურები“ და შთაგონებადები არიან, ვიდრე ბიჭები;
გოგონების განვითარებაზე მეტ გავლენას ახდენს მემკვიდრეობითობა, ბიჭების განვთარებაზე კი – გარემო;
გოგონებს მეტად აქვთ განვითარებული სმენითი, ბიჭებს კი მხედველობითი აღქმა. გოგონები საჭიროებენ უფრო სმენით აღქმაზე დაფუძნებულ სტიმულებს, ბიჭებთან უკეთესი იქნება ვიზუალური საშუალებების გამოყენება, რომელიც დაფუძნებული იქნება მხედველობით აღქმაზე;
გოგონებს უკეთესად აქვთ განვითარებული ხელის წვრილი მოტორიკა და ხელწერაც უკეთესი აქვთ;
შინაარსობრივად გოგონებისა და ბიჭების ნახატები ძალიან განსხვავდება ერთმანეთისაგან – ბიჭები ხატავენ მანქანებს, თვითმფრინავებს, რობოტებს, გოგონები – სახლებს, ყვავილებს, ცხოველებს, ადამიანებს;
მეტყველების დარღვევები ბიჭებში უფრო ხშირი და მძიმეა, გოგონებში უფრო იშვიათი;
არაადეკვატურ პედაგოგიურ ზემოქმედებასთან ბიჭებს ძალიან უჭირთ ადაპტირება, ცდილობენ არ დაემორჩილონ უფროსს, გოგონები ბევრად უკეთესად ახერხებენ ადაპტირებას;
ბიჭები უფრო შფოთიანები, მოუთმენლები, თავშეუკავებლები და აგრესიულები არიან, ვიდრე გოგონები;
გოგონები თავის ემოციებს გამოხატავენ სიტყვებით, ან ტირილით, ბიჭები კი – მოქმედებით;
გოგონები ბევრად უკეთესად ახერხებენ ადამიანის ემოციური მდგომარეობის შეცნობას მისი სახის გამომეტყველებით.
კარგი იქნება, თუ გოგონებსა და ბიჭებს შორის განმასხვავებელ ზემოაღნიშნულ მახასიათებლებს გავითვალისწინებთ მათი აღზრდის პროცესში:

სასურველია პატარასთან ურთიერთობისას ყოველთვის გვახსოვდეს, რომ ჩვენს წინ არის არა უბრალოდ ბავშვი, არამედ გოგონა, ან ბიჭი მისთვის დამახასიათებელი აღქმის, აზროვნების, ემოციური განვითარების თავისებურებებით. ისინი სხვადასხვანაირად ხედავენ, ესმით, აცნობიერებენ ყველაფერს, რასაც ხვდებიან ამ სამყაროში, სხვადასხვანაირად აღიქვამენ სივრცეს და განსხვავებულად ორიენტირებენ ამ სივრცეში;
ბიჭებისათვის დავალების მიცემისას ჩავრთოთ მასში ძიების მომენტი, რომელიც საჭიროებს მოსაზრებულობას. არ არის სასურველი წინასწარ მოვუთხროთ და ვუჩვენოთ მათ, თუ რა და როგორ უნდა გააკეთონ. საჭიროა ვუბიძგოთ ბავშვს, რომ თავად აღმოაჩინოს გადაწყვტის პრინციპი, მაშინაც კი, თუ შეცდომებს დაუშვებს;
გოგონები, თუ მათ უჭირთ, მუშაობის დაწყებამდე გავარკვიოთ დავალების შესრულების პრინციპებში, ავუხსნათ რა და როგორ უნდა გააკეთონ. ამასთან, გოგონებს თანდათან უნდა ვასწავლოთ დამოუკიდებლად მოქმედება, ვუბიძგოთ არატიპური, უცნობი, საუთარი გადაწყვეტილებების ძიებისკენ;
განსხვავებული უნდა იყოს ჩვენი მოქმედების სტრატეგია ბიჭისა და გოგოს მიმართ საყვედურების და უკმაყოფილების გამოხატვის დროს. თუ ბიჭს ვსაყვედურობთ, მოკლედ და კონკრეტულად ვუთხრათ რა არ მოგვწონს, რა მიგვაჩნია მიუღებლად მის ქცევაში. თუ დიდხანს გავაგრძელებთ მის „დამოძღვრას“, ის შეწყვეტს ჩვენს მოსმენას. გოგონასთვის საყვედურის თქმის დროს ნუ ვიჩქარეთ  გამოვხატოთ ჩვენი დამოკიდებულება მის მიმართ, ძლიერი ემოციური რეაქცია ხელს შეუშლის მას გაიგოს, თუ რის გამო ეჩხუბებიან;
მოვერიდოთ ბავშვების წინაშე გოგონებისა და ბიჭების შედარებას, ამა თუ იმ სფეროში მათ შესაძლებლობებსა და უნარ-ჩვევებზე ხაზის გასმას და შეფასებას;
გავითვალისწინოთ, რომ მართალია, გოგონები და ბიჭები ფსიქოფიზიკური მახასიათებლებით განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან, მაგრამ არ არის გამორიცხული, რომ გოგონებისათვის ტიპური რაიმე მახასიათებელი (მაგ. ბევრი ლაპარაკი) რომელიმე ბიჭში არანაკლები სიმძაფრით იყოს გამოვლენილი. ან, პირიქით – ბიჭებისათვის დომინანტური უნარი (მაგ. სიტყვიერი ასოციაციების პოვნის უნარი) ამა თუ იმ გოგონაში ბევრად უკეთესად იყოს განვითარებული, ვიდრე მის გარშემო მყოფ ბიჭებში. ამაში არც არაფერია გასაკვირი, თუ გავითვალისწინებთ იმ ფაქტს, რომ ადამიანებს ერთმანეთისაგან ასაკისა და სქესის გარდა ინდივიდუალური თავისებურებებიც განასხვავებს. ამდენად, კარგი იქნება, თუ არ მოვექცევით სტერეოტიპული აზროვნების ტყვეობაში და ყოველ ცალკეულ შემთხვევას მრავალმხრივი ასპექტით განვიხილავთ.
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ბავშვის სწავლებისა და აღზრდის პროცესში, როგორც ასაკობრივი და ინდივიდუალური, ასევე სქესთა შორის ფსიქოფიზიკური განსხვავებების გათვალისწინებით ჩვენ შეიძლება ბევრი სირთულე ავიცილოთ თავიდან.

Tags:

• ბიჭი
• გოგო
• აღზრდა

გაზიარება

9